Ousc de Pietro Gaspari Bandion

Inze un landro sote ra Croda Outa, co ra uniola conpagnia de ra marmotes, ra stajea na vecia anguana. Na sera d’istade, r’à vedù ruà na śoena con un pupo sun brazo, e r’à conosciuda alolo: “Ve’ cà Molta!” r’à dito “Cemodo stasto? T’as na ziera patibolaria!” Ma ra femena no r’é śuda adora a i responde, r’à fato apena par tenpo a i dà el fantorin, e r’é tomada śobas, morta. Ra vecia conoscea polito Molta: na ota ra vivea aduna con era, ma anes ignante r’aea vorù sin śi a val, e no in aea pì sapù nuia. Beśen dì che r’anguana r’à betù poco a parà via ra pascion: el pupo, che pò r’ea na pizora, i dajea un grun de alegreza, aśache dinfin r’aea ciatà calchedun che i tienise conpagnia. Se r’aea fata fia de anema, e i aea dà el gnon de Moltina, par se pensà de sa mare.

I mesc e i anes i pasaa, e ra pizora ra crescea un toco al di: r’aea ciapà chera de stà aduna co ra marmotes, che ‘s r’aea azetada de bon saó, infin a tanto da i insegnà ra so parlada secreta. Ma na ota r’anguana s’à incorto che ra pizora r’aea inparà anche algo de outro: a mudà ra so forma inze chera de na marmota! Ra vecia r’à sfuì: “A stà aduna co ‘sta besties te deentaras zibioca conpain de eres! Canche t’aaras biśoin de algo inze ra vita, no t’aaras outro che l ston de ra marmotes par te ra sghindà.” Moltina no r’aea capì polito el parcé de chesta cridada, e r’à seguità a deentà na marmota e a janbordì co ra so amighes.

Inalora l ea paron de duto chel che l é intrà Antelou, Tre Zimes, Croda Outa e Sorabances el re d’i Landris, che stajea inz’un castel pede ra Croda Outa, inze par ra Val Popena. Na ota so fiol, intanto che śia a caza, l à vedù da dalonśe Moltina, e s’à fato de mereea da bela che r’ea, donca l à deziśo de śironà finche no n’aarae ciatà chera moscardina. Anche era s’aea incorto de chel bel tos che i śia daos, e nafré areota ra s’aea fato manco spavia, infin a tanto che un di el śoen l é śu adora a ra brincà. “Ci sosto po?” l à damandà el prinzipe. “Ió son Moltina.” R’à respondù era. “Stago casù par ra crodes aduna con na anguana e ra marmotes. E tu ci sosto?” “Ió son el fiol del re d’i Landris”. I é śude inaante a ciacolà, e i s’à iustà de se vede danoo, e coscì ra ota dapò, e chera dapò ancora. Dinultima, s’à incorto dute doi che se vorea ben, e i à deziśo de se maridà.

Moltina no r’ea mai stada coscì beata, e r’é śuae a i contà duto a r’anguana: “See coscì contenta, ei vorù el dì a dute: a marmotes, brascioi, rus, e dute i à godù aduna con me, finamai ra Croda!” “Ra Croda? E cemodo t’asto incorto?” r’à damandà r’anguana. “Canche i ei poià sora ra man ei sentù che r’ea ciouda” r’à respondù Moltina “anche se l soroio no petaa!” “Se chel che te disc l é vero, sasto ce che vo dì? Che ra Croda ra tol parte a ra to fortunes, e canche te godaras o padiras, conpain fejarà era.” Ra śoena r’ea masa contenta par pensà sora a ra paroles de ra vecia: r’à dito sanin a era e a ra marmotes, e sin é śuda col so prinzipe al castel, agnoche i à fato ra noza.

Moltina s’à uśà alolo a ra noa vita, e dapò de alcuante mesc i Landris s’à conbinà par i jià na gran festa, e i à invidà dute i res de ra vejinanza. Dapò de aé disnà, i ome sin é śude de fora, e ra femenes ‘s é restades de inze. Aśache no saea polito de ce ciacolà, na sciora blaghera r’à scomenzà: “Nośoutres on r’ocajion de se conosce meo, donca ogniuna podarae me dì algo de ra so familia”. E dutes a rodoleto ‘s à tacà a contà del so scianel: da agnoche l ruaa, chel che l aea fato de bon e de gran, cuante castiei e roba che l aea. Moltina ra stajea su ra spines: cà de poco dutes ‘s aarae sapù che era no r’ea na prinzipesa, che no r’ea nasciuda inz’un castel, ma che r’ea na fia de negun, arleada da na anguana e da ra marmotes.

Canche l é ruà el so turno, r’é deentada clemesc inze l mus: duta chera rejines che ‘s ra vardaa fis, e negun che podese ra dià! Ma proprio in chera un famei l à mostraa col diedo fora par funestra e l à craià: “Ra Croda, vardà ra Croda! R’é rosa conpain del fo!” Duta ra rejines s’à voltà pienes de mereea: ce strionaria eera po chesta? Alolo dapodisnà ra Croda Outa r’ea deentada rosa patoca, conpain de sul sol fiorì! In chera Moltina s’à pensà del dito de r’anguana: ra Croda ra tolea parte a ra so fortunes, e sentia chel che sentia anche era. Da ra surizion ra tośata r’ea deentada duta rosa, e conpain i aea fato i crepe. Alora i é sovienù anche de cheśoutra paroles de ra vecia: canche r’aarae abù biśoin, no n’aarae abù outro che l ston de ra marmotes par se ra caà! Inz’un iejo r’à mudà ra so forma inze chera de ra so amighes, e r’é scanpada decoren śo par sciara, fora de l usc, su par i cuaire, finche no r’à darśonto ra so Croda.

Canche l prinzipe s’à incorto che so femena no r’ea pì inze l castel, l à bazilà e l é moesc de speron batù par i core daos. Sete dis e sete notes l à śironà par bosche e par vales, finche l no r’à ciatada. Ma era l à preà de no ra menà pì inze l castel, aśache ra s’aea masa scoutrì. El prinzipe l à deziśo de ra secondì, e i s’à tramudà da r’anguana, agnoche, dapò de nafré, i à anche abù un pizo. Ra Croda Outa, invenze, da chera ota r’é restada de chel color, na fiama roente intrà crepe bianche, e par chesto ancora ancuoi ra ciamon “Croda Rosa”.

Orig. Karl Felix Wolff, [Dolomitensagen, 1957]. Adatà e voltà par ladin anpezan da Pietro Gaspari Bandion